Spis treści
Kto ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy?Potrzebujesz pomocy związanej z tym tematem?
ul. Przemysłowa 10
40-020 Katowice
PL9542792700
Kwestia odpowiedzialności za bezpieczeństwo i higienę pracy (BHP) w miejscu pracy jest skomplikowana i wielowymiarowa. Ten artykuł przybliża, w jaki sposób Kodeks pracy rozkłada odpowiedzialność między pracodawców a pracowników służby BHP.
Kto ponosi winę za wypadek na terenie zakładu pracy? Zgodnie z Kodeksem pracy to na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W takim razie na czym polega odpowiedzialność behapowca? Wbrew pozorom odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.
Żeby uzyskać odpowiedź na to pytanie, należy zapoznać się z artykułem 207 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie leży po stronie pracodawcy. Pracownicy, którzy wykonują obowiązki z zakresu BHP oraz wynajęci w tym celu specjaliści spoza zakładu pracy nie mają wpływu na zakres odpowiedzialności pracodawcy.
O obowiązkach w zakresie BHP mówi również artykuł 15 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca powinien zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Co ważne, na mocy artykułu 304 Kodeksu pracy pracodawca powinien zadbać o bezpieczeństwo i higienę pracy także osobom, które nie są zatrudnione na umowę o pracę, a więc na przykład:
Warto w tym miejscu odnieść się do artykułu 23711 służba bezpieczeństwa i higieny pracy Kodeksu pracy. Według tego artykułu pracodawca zatrudniający powyżej 100 osób powinien utworzyć służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, która będzie sprawować funkcje doradcze i kontrolne w zakresie BHP w firmie. Natomiast pracodawca zatrudniający poniżej 100 osób może powierzyć ten obowiązek pracownikowi firmy, który został zatrudniony do innych zadań. W niewielkich firmach, zatrudniających do 10 lub 50 osób (w niektórych przypadkach), pracodawca posiadający odpowiednie kwalifikacje może sam zajmować się kwestiami BHP. W razie braku odpowiednio wykwalifikowanych pracowników pracodawca może zlecić obowiązki związane z BHP specjaliście z zewnątrz.
Pracownik służby BHP lub pracownik, któremu przydzielono zadania z zakresu BHP, nie może ponosić negatywnych konsekwencji z tytułu powierzonych mu obowiązków (por. § 3, art. 23711 służba bezpieczeństwa i higieny pracy). Niemniej odpowiedzialność behapowca zatrudnionego w strukturze firmy w zakresie prawa pracy jest taka sama jak innych pracowników. Zgodnie z artykułem 108 kary porządkowe Kodeksu pracy w razie nieprzestrzegania przepisów BHP pracodawca może ukarać behapowca upomnieniem, naganą lub karą pieniężną.
Zgodnie z artykułem 283 katalog wykroczeń związanych z BHP Kodeksu pracy osoba odpowiedzialna za stan BHP (czyli pracodawca) oraz osoba kierująca innymi pracownikami (np. dyrektor, kierownik, brygadzista), która nie przestrzega przepisów lub zasad BHP, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 złotych. Tak więc odpowiedzialność pracowników służby BHP, pracowników zatrudnionych przy innej pracy czy też specjalisty spoza zakładu nie ma tutaj zastosowania, o ile nie spełniają oni funkcji kierowniczej.
Kodeks pracy mówi jasno - to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy na terenie firmy. Jednak odpowiedzialność behapowca według prawa karnego to zupełnie inna kwestia. Trzeba tutaj przytoczyć artykuł 220 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem osoba odpowiedzialna za BHP, która wskutek niedopełnienia obowiązków naraża pracownika na utratę zdrowia lub życia, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione nieumyślnie, wówczas sprawca podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Sprawca może jednak z własnej inicjatywy usunąć potencjalne niebezpieczeństwo i wówczas nie podlega karze.
Pozostaje jednak pytanie, czy behapowiec może stać się sprawcą w rozumieniu artykułu 220 Kodeksu karnego? Jak się okazuje, odpowiedzialność prawna behapowca może sięgać znacznie dalej niż wynika to z Kodeksu pracy. Jako dowód można przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego (sygn. akt IV KK 516/19), zgodnie z którym osobą odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie jest również osoba posiadająca uprawnienia i obowiązki w zakresie kontrolowania BHP w danym zakładzie (a nie tylko pracodawca, jak wynika to z Kodeksu pracy).
Odpowiedzialność behapowca może wynikać szczególnie z niewykonania kontroli stanu BHP w zakładzie lub przeprowadzenia kontroli w sposób błędny. Zwolnienie z odpowiedzialności karnej w przypadku narażenia zdrowia lub życia pracownika może nastąpić jedynie wówczas, gdy behapowiec wykonał swoje obowiązki prawidłowo.
W powyższym wyroku powołano się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2013 roku (sygn. akt IV KK 216/12). W orzeczeniu stwierdzono, że sprawcą przestępstwa wymienionego w artykule 220 Kodeksu karnego może być nie tylko kierownik zakładu czy osoba kierująca innymi pracownikami, ale również osoby sprawujące kontrolę nad bezpieczeństwem i higieną pracy w zakładzie (w tym także osoby spoza struktur organizacyjnych zakładu pracy). Pogląd ten jest zgodny z komentarzem do kodeksu karnego (komentarz do art. 220 k.k. w Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II, pod. red. A Zolla, Warszawa 2017), na który również powoływano się w orzeczeniu SN IV KK 516/19.
Według Kodeksu pracy behapowiec nie ponosi odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny w zakładzie pracy. Jeżeli jednak osoba ta nie przestrzega przepisów BHP i jest pracownikiem firmy, wówczas podlega takiej samej karze jak pozostali pracownicy. W tej sytuacji pracodawca może ukarać behapowca upomnieniem, naganą lub karą finansową. Odpowiedzialność prawna behapowca (zarówno zatrudnionego w firmie jak i specjalisty z zewnątrz) może jednak wynikać z artykułu 220 Kodeksu karnego. Jeżeli pracownik zakładu zostanie bezpośrednio narażony na utratę zdrowia lub życia, wówczas behapowiec może podlegać karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. Behapowiec może jednak uniknąć odpowiedzialności karnej, jeżeli wykonuje swoje obowiązki sumiennie i zgodnie ze sztuką.